3-5-4- مواد معدنی برگ
پهنکهای جوان‌ترین برگهای باز شده بوتهها در هر کدام از گلدانها جدا گردیدند. نمونههای برداشت شده با آب مقطر کاملاً شسته شدند و به مدت دو روز در دمای 70 درجه سانتیگراد در آون خشک شدند. سپس نمونههای خشک شده برگها با وزن متفاوت را توزین و در کوره با دمای 500 درجه سانتیگراد به مدت 5 ساعت خاکستر شدند. خاکستر مورد نظر را با اضافهکردن 5 میلیلیتر اسیدکلریدریک 2 نرمال روی گرم کننده قرار داده شد. با شروع جوشیدن، محلول حاصل را از کاغذ صافی عبور داده و حجم نمونه ها با آب دو بار تقطیر شده به 70 میلیلیتر رسانیده شد. سپس مقادیر سدیم و پتاسیم نمونههای برگی با بهره گرفتن از دستگاه فلیمفتومتر برحسب میلیگرم بر گرم وزن خشک قرائت گردید، و اعداد قرائت شده بهوسیله مقایسه با نمودار حاصل از نمونههای استاندار تعدیل شدند (پترسون64 و همکاران، 1984). کلسیم و منیزیم نیز با بهره گرفتن از دستگاه جذب اتمی اندازهگیری شدند.
3-5-4-1- طرز تهیه استاندارد پتاسیم
477/0 گرم نمک کلرید پتاسیم ((KCl اندازهگیری و در ارلن ریخته شد. سپس با آب مقطر حجم آن به 500 میلی لیتر رسانیده شد. برای بدست آوردن محلول استاندارد ، باید محلول را به نسبت 1:50 رقیق کرد (حجم 500 میلی لیتر). بنابراین 477/0 گرم KCl شامل 25/0گرم پتاسیم است.
وزن مولکولي کلريد‌پتاسيم (56/74 گرم بر مول)
وزن اتمي پتاسيم (1/39 گرم بر مول)
) 477/0 × 1/39 ( / 56/74=25/0
لذا در 500 میلیلیتر محلول 250 میلیگرم پتاسیم وجود دارد و یا به عبارت دیگر محلول 50 میلیگرم پتاسیم در 100 میلیلیتر آب میباشد. با بهره گرفتن از رقیق کردن با نسبت 1:50 محلول استاندارد بدست میآید که غلظت استاندارد معادل یک میلیگرم پتاسیم در 100 میلیلیتر آب میباشد.
3-5-4-2- طرز تهیه استاندارد سدیم
637/0 گرم نمک کلريد‌سديم خالص را وزن کرده و درون يک بالن حجمي ريخته و به حجم 500 ميلي‌ليتر می‌رسانيم.
وزن مولکولي نمک طعام (64/58 گرم بر مول)
وزن اتمي سديم (23 گرم بر مول)
) 637/0 × 23 ( / ) 64/58 (= 25/0
لذا در 500 ميلي‌ليتر محلول 250 ميلي‌گرم سدیم وجود دارد و يا به عبارت ديگر، محلول حاوی 500 ميلي‌گرم سدیم در یک لیتر آب مي‌باشد.
3-5-5- تجزیه و تحلیل داده‌های آزمایش اول
تجزیه داده‌ها با بهره گرفتن از نرمافزار SAS 9.1 صورت گرفت. مقایسه میانگین برهمکنش فاکتورها به روش LSmeans انجام شد. اجزای تشکیل‌دهنده واریانس با بهره گرفتن از امید ریاضی میانگین مربعات تجزیه مرکب در قالب طرح آماری فاکتوریل کامل تصادفی برآورد و سپس قابلیت توارث، ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی محاسبه گردیدند (نعمت‌زاده و کیانی، 1383). به منظور محاسبه قابلیت وراثت پذیری عمومی از روابط زیر استفاده گردید )نعمت زاده و کیانی، 1383).
تجزیه واریانس طرح فاکتوریل کامل تصادفی برای صفات مورد بررسی
منابع تغییر
درجه آزادی
میانگین مربعات
امید ریاضی
ژنوتیپ (g)
g-1
MSg
σ2ε+ r σ2g
تکرار (r)
r-1
MSr
σ2ε+ g σ2g
اشتباه (e)
(g-1)(r-1)
MSe
σ2ε
کل
gr-1
در روابط زیر h2 وراثت‌پذیری عمومی، σ2g واریانس ژنوتیپی، σ2 p واریانس فنوتیپی، σ2e واریانس خطا، CVg ضریب تغییرات ژنتیکی، CVp ضریب تغییرات فنوتیپی، .. X̅میانگین هر صفت، MSg میانگین مربعات ژنوتیپی، MSe میانگین مربعات اشتباه آزمایشی، r تعداد تکرار در آزمایش می‌باشند.
X̅.. = ΣX/ N
σ2g = MSg-MSe/r
σ2 e = MSe / r
σ2 p = σ2g + σ2e
h2= σ2 g/ σ2 p
CVp = σp/ X̅
CVg= σg/ X̅
شدت تنش65 برای کلیه صفات اندازهگیری شده، با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه گردید:
SI=1-((Ys) ̅/(Yp) ̅)
= میانگین وزن خشک یا عملکرد کلیه ژنوتیپها در شرایط بدون تنش(Yp) ̅
= میانگین وزن خشک کلیه ژنوتیپها در شرایط تنش(Ys) ̅
شاخص تحمل به تنش2 نیز با فرمول زیر بدست آمد (فرناندز3، 1992)
STI=(YP)×(YS)/ (Yp) ̅ 2
= وزن خشک یا عملکرد هر ژنوتیپ در شرایط بدون تنش YP
= وزن خشک هر ژنوتیپ در شرایط تنش YS
با رسم نمودار سهبعدی STI، YP و YSژنوتیپ‌های مناسب جهت کشت در شرایط بدون تنش (محلول هوگلند) و 10 دسی‌زیمنس بر متر (تنش) شناسایی شدند. جهت بررسی روابط فنوتیپی و ژنوتیپی بین صفات ظاهری، ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی محاسبه شدند. ضریب همبستگی فنوتیپی با بهره گرفتن از میانگین مشاهدات محاسبه شد. به منظور محاسبه ضریب همبستگی ژنتیکی از رابطه زیر استفاده شد.
Rg) x,y)= covg(x,y)/ (sx.sy)
در رابطه فوق covg نشان‌دهنده کوواریانس ژنتیکی دو صفت x و y، و sx و sy انحراف معیار ژنتیکی دو صفت مذکور می‌باشند. کوواریانس ژنتیکی دو صفت با بهره گرفتن از اطلاعات حاصل از جدول تجزیه کواریانس طرح کاملاً تصادفی و با بهره گرفتن از امید ریاضی به کمک رابطه زیر محاسبه شد (فرشادفر، 1377):
COVg= (spv/dfv – spe/dfe)/r
در این رابطه 66spv مجموع حاصل ضرب‌های واریته و spe67مجموع حاصل ضرب‌های خطا می‌باشند. dfv نشان‌دهنده درجه آزادی‌های واریته و dfe نشان‌دهنده درجه آزادی‌های خطا می‌باشند و r نیز تعداد تکرار میباشد.
3-6- آزمایش دوم: بررسی تنوع
